Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΤΕΛΕΙΑΣ

«Καμιά λέξη δεν ήταν ποτέ τόσο αποτελεσματική, όσο μια σωστά προγραμματισμένη παύση»  

                                                                                                           Μαρκ Τουέιν

 Τα σημεία στίξης (< στίζω= χαράζω, σκαλίζω) εμπλουτίζουν και δίνουν άλλον «αέρα» στο γραπτό λόγο, παρόλο που σημαίνουν και εννοούν αποκλειστικά παύσεις ή σιωπές. Θα μπορούσαμε να τα παραλληλίσουμε με τη σημειολογία στη μουσική που μας βοηθά να ερμηνεύσουμε ένα έργο έτσι όπως πραγματικά το είχε στο μυαλό του ο συνθέτης. Το αντίστοιχο συμβαίνει και στα κείμενα. Όταν διαβάζουμε ένα κείμενο, πρέπει να μπαίνουμε στη διαδικασία της ερμηνείας του και όχι απλά της ανάγνωσης. 

Τα ερωτηματικά φανερώνουν ότι ψάχνουμε απάντηση, προβληματιζόμαστε. Άρα, σκεφτόμαστε.

Η άνω τελεία μάς ξεκουράζει διακριτικά.

Τα αποσιωπητικά φιλοσοφούν.

Η τελεία κουβαλάει το φορτίο του οριστικού και του βέβαιου. 

Τα εισαγωγικά εξηγούνται, προς αποφυγή κάθε παρεξήγησης.

Η άνω-κάτω τελεία μάς σταματά με αυστηρότητα για να ακολουθήσει διευκρίνιση.

Το κόμμα (υποστιγμή) μάς δυσκολεύει τη ζωή. Η χρήση του είναι περίπλοκη και δεν στηρίζεται σε απόλυτους κανόνες. Εδώ, και λίγο ένστικτο δε βλάπτει. 

Μας δίνει ευκαιρία να πάρουμε μια ανάσα, αλλά γεννά και προσδοκίες. Ένα λάθος κόμμα, και πάει η προσδοκία! Μια λάθος ανάσα.... και να τη η παρανόηση!

Μια από τις πιο γνωστές παρανοήσεις στο φιλολογικό, και μη, κόσμο είναι η περίπτωση της άνω τελείας στο ποίημα του νομπελίστα Γ.Σεφέρη, "Άρνηση".

Με τι καρδιά, με τι πνοή,
τι πόθους και τι πάθος,
πήραμε τη ζωή μας• λάθος!
κι αλλάξαμε ζωή.

 

  
(Η ακαδημαϊκός Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ μιλάει για το λάθος στη μελοποίηση του ποιήματος από τον Μίκη Θεοδωράκη.)

Είναι γνωστό ότι ο Σεφέρης δεν λέει ότι «πήραμε λάθος τη ζωή μας». Με «πόθους και με πάθος» την πήραμε, αλλά πώς να μπει άνω τελεία στο τραγούδι; Έτσι ερμηνεύτηκε λάθος ο στίχος.

Και ποιο είναι τελικά το πιο δυνατό σημείο στη στροφή αυτή; Το πιο σοκαριστικό; Η λέξη "λάθος" με ένα θαυμαστικό που μας φωνάζει για κάτι σοβαρό που έγινε ή ότι τελικά αλλάξαμε ζωή;

Και πώς αλλάζει κανείς ζωή;